همشهری آنلاین-پروانه بهرام‌نژاد: دوری از دعوا و دلخوری، پرهیز از بگو و مگوهای روزمره و حفظ آرامش یکی از مهم‌ترین رسالت‌های خانواده‌ها در زمان کنار هم بودن است تا از این روزها با کمترین آسیب جسمی و روحی گذر کنیم. «مرجان بیات» روانشناس خانواده و کارشناس صدای مشاور سازمان بهزیستی ضمن تأکید بر این موضوع می‌گوید: «همه می‌دانیم روزهای سخت و پرتنشی را طی می‌کنیم و به واسطه همین، خانواده‌ها هم روزهای سختی را در خانه به سر می‌برند. به طوریکه ما در صدای مشاور سازمان بهزیستی نیز، اخیرا موارد بسیاری داریم که بانوان یا آقایان تماس گرفته و به دنبال راهکار برای کاهش تنش‌های ناشی از ماندن در خانه هستند.» او می افزاید: «وقتی زن و شوهر در یک خانه بدون برنامه، زمان طولانی کنار هم قرار می‌گیرند، این موضوع منجر به کلافگی و تنش میان آنها می‌شود. به خاطر همین ضمن داشتن برنامه، رعایت یکسری موارد ممکن است به کاهش تنش ناشی از این روزها کمک کند.»
۱- حال خودت را خوب کن
«به هیچ وجه انتظار خوب شدن حالتان را از طرف مقابل نداشته باشید.» این مهم‌ترین پیشنهاد این کارشناس خانواده و زوج درمانگر، به هریک از افراد است. او می‌گوید: «هر یک از افراد در این روزها، تنش و فشار و دغدغه‌هایی را حس می‌کند. مثلا ممکن است خانم نگران حال پدر، مادر، فرزندان و همسرش باشد و آقا درگیر نگرانی‌های دیگری مثلا شغل و درآمد، مشکل مالی، اجاره خانه و... داشته باشد. از این رو وقتی هر کدام از افراد در ذهنشان تنش‌هایی را تجربه می‌کنند و فکرهای نگران‌کننده دارند، انرژی روانی‌شان را به خود اختصاص می‌دهد که در چنین شرایطی، بد بودن حالشان طبیعی است ولی هریک از افراد باید مسئولیت خوب کردن حال خودشان را خود بپذیرند. یعنی سعی کنند کارهایی را انجام دهند که این فشار و تنش و نگرانی‌ها را از روی آنها بردارد و به دنبال جبران و خوب کردن حالشان از طرف مقابل نباشند.»
۲- همدیگر را درک کنید
درک متقابل احساس طرف مقابلمان همیشه و این روزها نیز بسیار ضروری است. بیات دراین‌باره می‌گوید: «سعی کنیم خودتان را جای طرف مقابل قرار دهید تا متوجه شوید که او الان چه حسی دارد و اگر شما جای او بودید چطوری به این مسئله نگاه و چه حسی پیدا می‌کردید؟ شما با انجام این کار، قدرت درک طرف مقابل را پیدا می‌کنید و احتمالا کمتر از دست طرف مقابل خشمگین یا عصبانی می‌شوید.»
۳- در روز ۱۵ دقیقه با هم حرف بزنید
گفت‌وگو یکی از مهم‌ترین ابزار اثربخش و در دسترس افراد در تخلیه تنش و مهارت زندگی است اما این موضوع نیز مستلزم رعایت نکاتی است که بیات دراین‌باره می‌گوید: «برای صحبت کردن با همدیگر باید وقت بگذارید و حتی ۱۵ دقیقه در روز. حرف‌زدن در این روزها می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد اما حرف زدنی که همدلانه باشد. یعنی به حرف طرف مقابل‌تان گوش بدهید. نگرانی‌های او را بشنوید. سعی نکنید موقع صحبت فرد از نگرانی‌هایش او را ساکت یا حتی آرام کنید. فقط به او گوش بدهید، طوری که فرد احساس کند او را می‌شنوید. البته در این ۱۵ دقیقه موبایل، کتاب و روزنامه را کنار بگذارید، تلویزیون را خاموش کنید و چهره به چهره با همدیگر صحبت کنید. به طوریکه طرف مقابل شما احساس کند که تمام توجه‌تان به اوست.»
۴- شفاف و بدون کنایه صحبت کنید
بسیاری از افراد وقتی خواسته‌ای از طرف مقابلشان دارند، آن را با کنایه و در لفافه و... مطرح و گمان می‌کنند این بهترین روش برای بازگوکردن خواسته‌شان است. غافل ازاینکه بی‌گدار به آب می‌زنند. این کارشناس ارشد روانشناسی دراین‌باره معتقد است: «باید شفاف و بدون کنایه خواسته‌هایتان را به طرف مقابل مطرح کنید. با او واضح، بدون کنایه و انتقاد و بدون اینکه رفتار فرد مقابل را زیر سوال ببرد، صحبت کرده و فقط حس خود را از رفتاری که طرف مقابل انجام می‌دهد به او منتقل کنید مثلا بگویید: «همسر عزیزم وقتی که آب می‌خوری و لیوان را وسط اتاق می‌گذاری، این باعث می‌شود موقع راه رفتن پای من به آن برخورد کنه و لیوان بشکند.»
۵- وظایف داخل خانه را تقسیم‌بندی کنید
به خاطر شرایط موجود، ممکن است هر فرد برای انجام مسئولیت‌ها فشار زیادی را روی خود احساس و تجربه کند. به خاطر همین بهترین کار تقسیم‌بندی وظایف داخل خانه است. این کارشناس صدای مشاور سازمان بهزیستی پیشنهاد می دهد: «باید زمانیکه حال هردو خوب است، درباره تقسیم‌بندی وظایف صحبت کنید. مثلا یک روز خانم غذا درست کند و یک روز آقا یا برای شستن ظروف با همدیگر زمان‌بندی تعیین کنید و از هم کمک بگیرید. این تقسیم‌بندی مسئولیت‌ها نیز باید خیلی شفاف، بدون کنایه و غر زدن و واضح انجام شود. یعنی قرار نیست وقتی خانم از انجام کارهای خانه کلافه می‌شود، با غرزدن به همسرش بگوید: «خب حالا تو هم یه کمکی می‌کردی...» این مدل تقسیم‌بندی صحیح نیست.»
۶- از طرف مقابل‌تان انتظار نداشته باشید
انتظارات خود را از طرف مقابل برای انجام مسئولیت‌ها به بهترین شکل، کاهش دهید. چراکه این موضوع منجر به افزایش تنش بین شما و همسرتان می‌شود. بیات دراین‌باره معتقد است: «ممکن است که در این روزها خانم حوصله و توان روانی انجام مسئولیت‌های داخل خانه را که قبلا خیلی خوب انجام می‌داده نداشته باشد مثلا همه وعده‌های غذایی خیلی خوب و عالی درست نکند. گردگیری خانه و اتوکشی لباس‌ها را نداشته باشد. توقع نداشته باشید مثل قبل مسئولیت‌ها را انجام دهد. حتی درباره آقایان نیز وقتی او مرتب سرکار می‌رفته و درآمد کافی داشته ولی حالا در این روزهای کرونایی، مجبور به دورکاری شده یا شرایطی دارد که نمی‌تواند مسئولیت‌هایش را مثل قبل انجام دهد، درک کنید و به او حق بدهید و سر این مسایل باهم درگیر نشوید.»
۷- مراقب حساسیت‌های همدیگر باشید
حافظ شیرازی چه خوب گفته: «هر سخن وقتی و هر نکته مکانی دارد...» اگر این روزها هم این نکته را مدنظر داشته باشید، میزان چالش شما با همسرتان کمتر می‌شود. به طوریکه کارشناس سازمان بهزیستی دراین‌باره تأکید می‌کند: «تاحد ممکن، از صحبت کردن درباره مسایلی که می‌دانید همسرتان روی آنها حساس است و درصورت صحبت کردن منجر به مشاجره می‌شود، بپرهیزید. چون در این روزها بسیاری از زوج‌ها شرایط روانی نرمالی را سپری نمی‌کنند که بتوانند تنش ایجاد شده ناشی از بحث را مدیریت کنند و دچار آسیب روانی جدی‌تر می‌شوند. پس بحث‌های جدی و حساسیت برانگیز را برای روزهای بعد از گذر از این شرایط نگه‌دارید و سعی کنید بیشتر درباره موضوعاتی صحبت کنید که حساسیت برانگیز نیست و درباره آن خیلی اختلاف‌نظر ندارید.»
۸- با بروز نشانه‌های خشم، بحث را کات کنید
کنترل خشم همواره خیلی مهم است. این زوج درمانگر معتقد است: «زمانیکه افراد تحت فشار هستند، آستانه تحمل‌شان خیلی پایین می‌آید و به احتمال بیشتری، مستعد خشم و عصبانیت می‌شوند. به همین خاطر بهتر است وقتی با همسرتان درباره موضوعی صحبت و احساس می‌کنید و علایم عصبانیت از خود بروز می‌دهد و حتی در خودتان این علائم را حس می‌کنید علائمی چون داغ شدن و قرمزی صورت، تپش قلب، بیرون زدن رگ گردن، دندان قروچه، مشت کردن دستان و... و. احساس می‌کنید حالتان درحال تغییر است، دراین شرایط لطفا بحث را قطع کنید و به دنبال ثابت کردن حرف خودتان نباشید و به همسرتان بگویید: «الان حالمان بده و اجازه بده ادامه بحث را یک وقت دیگر که حالمان بهتر بود صحبت کنیم.» حتما باید بحث را قطع کنید.» بیات می‌افزاید: «از محلی که هستید فاصله بگیرد و به یک اتاق دیگر بروید و سعی کنید، کاری مثل دوش گرفتن، گوش‌دادن به موسیقی، صحبت کردن با یک دوست، نوشتن تمام خشم و ناراحتی روی کاغذ و... را برای بهتر شدن حالتان انجام دهید تا فشار از روی شما برداشته شود. بعد هر زمان (حتی ساعت‌ها چون این زمان در افراد مختلف متفاوت است) احساس کردید فشارتان کم شده می‌توانید برگردید و با همسرتان دوباره صحبت کنید. چون در شرایط عصبانی و هیجانی به هیچ وجه نمی‌توانید حرف منطقی به همسرتان بزنید و در آن شرایط مغز هم قدرت تحلیل حرف منطقی را ندارد، نه درمورد شما و نه همسرتان.»
۹- برنامه‌های مشترک بچینید
داشتن برنامه برای این روزها به ویژه برنامه‌های مشترک برای زوج‌ها در کاهش درگیری میان آنها موثر است. بیات پیشنهاد می‌دهد: «برنامه‌های تفریحی مشترک در خانه با همدیگر داشته باشید. مثلا فیلمی که هر دو دوست دارید را تماشا کنید یا کتاب بخوانید یا بازی یا ورزش کنید. حتی می‌توانید یک غذای مورد علاقه همدیگر را باهم بپزید. یک کار مشترک را در روز با همدیگر انجام دهید یا حتی می‌توانید چند روز یک‌بار آن را انجام دهید.»
۱۰- حریم یکدیگر را رعایت کنید
اگر فکر می‌کنید درخانه ماندن به معنای ۲۴ ساعت شبانه‌روز در کنار هم بودن است، در اشتباه هستید. این کارشناس صدای مشاور بهزیستی نکته مهمی را یادآوری می‌کند: «به واسطه درخانه ماندن، فضای شخصی افراد مورد تهدید قرار می‌گیرد و در این شرایط احساس کلافگی و بی‌حوصلگی می‌کنند و این لازم است افراد لحظاتی را در خلوت و تنهایی خودشان در گوشه‌ای از خانه داشته‌باشند. به خاطر همین در نظر داشته باشید همسری که با او زندگی می‌کنید، به آزادی و فضای شخصی بالایی نیاز دارد. باید این فرصت را به او بدهید تا یک زمان از روز را با خودش تنها باشد و کارهای شخصی که دوست دارد، انجام دهد. مزاحم او نشوید و نخواهید از کارش سر دربیارید. اصلا فکر کنید او در خانه نیست. اجازه دهید با این کار کلافگی و بی‌حوصلگی او کاهش یابد و حال بهتری را تجربه کند. این میان خانواده‌های دارای فرزند نیز بچه‌ها را هم فراموش نکنند. امیدوارم در این روزها با رعایت این نکات کلیدی تنش شما زوج‌ها کمتر شود و بتوانید روزهای آرامی را سپری کنید.»
نظر شما